Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen değildir. Tüze, topluluk içre insanların harbiden nite davrandıklarını değil, nite davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Türe değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene salmak, sosyal hayatın gerçekleşmesini elde etmek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin mukabilsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ doğruca kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içre insanların şekil ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her saat mümkündür. “İşte tüze, beşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzen, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-doğa ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birokkalı düşünüm ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan mütalaalerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini elde etmek maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, doğru ve seçimın bütünüdür. Daha geniş bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş sosyal evetşamma düzenidir. Tüze Sözcük Valörı Tüze kelimesi Arapça “doğru” kökünden hasılat ve doğru kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “doğru” kelimesinin çoğulu “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na gereğince tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet fehvaında da kullanılır. Uran Valörı Tüze dönemden döneme değiştiği karınin hala doyurucu bir tanım mimarilamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içre çizgi olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bahis düzlük kısmına Özel Tüze, eşhas ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun mebdelıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Tüze kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun porte yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde model nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze düzlükında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Tüze düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek karınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve nakit cezaları; esas hukukunda siyasetten men, fırka metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçıntıçılık cezaları gibi muaddel tüze dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasal mütalaaleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş sosyal bir evetşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanların barış ve asayiş içre bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun kullanışlı amacını, sosyal gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk içre canlı insanların, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın mimarisından meydana gelen ihtiyaçlarını mukabillamaya çkırmızıışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni hayatın çizgi gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın doğal mimarisına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine iyi sarhoş olmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de sınırlanmışdır; kazançlı ihtiyaçlara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile belli başlı bir aranjman altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla türe, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet fehvaında şahsi bir özelliği deyimler. Eş her saat haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni döndürmek yolunda temelli ve değkonumez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mazmunı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzlükında hukuki porte olarak laf konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete karınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini karınermiş kurallar mecmuü olarak tüze, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve tutunmak yerinde bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin böylelikle, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini karınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım mevcut düzeni sıyanet etmek, gerekse onu değkonutirmeyi meşrulaştırmak karınin her saat adalete mebdevurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta mukabilmıza müesses tüze düzenlerinin asli örneği, olması gereken tüze fehvaında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut tüze düzenlerinin kendisine iyi olup olmadığı açısından bir porte ve istimara ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif mukabillıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon balans içre olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Olağan olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşamma uyacak, hem de bu sosyal hayatın barış içre sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çkırmızıışacaktır.

afyon iş hukuku